لشکر مصححان برای عدالت آموزشی

قرار است تا سال ۱۴۰۵ تاثیر سوابق تحصیلی به ۶۰ درصد افزایش یابد و همزمان، امتحانات نهایی نیز به پایه‌های دهم و یازدهم تسری یابد و دقیقا به همین علت است که کیفیت تصحیح اوراق امتحان نهایی و نمره‌ای که به هر دانش‌آموز داده می‌شود، اهمیت ویژه می‌یابد.

چند سالی است که به مدد همه‌گیری استفاده از فضای مجازی، تشکیک‌ها در مورد نمرات امتحانات نهایی و این‌که عادلانه و منصفانه هستند یا خیر، مانند یک ویروس در جامعه در حال انتشار است تا جایی که اعتبار این نمرات در ذهن خیلی‌ها مخدوش شده است. پس از امتحانات نهایی خرداد امسال در صفحات مجازی، عکس‌هایی در حال بازنشر بود که نشان می‌داد میان نمره مصحح اول با مصحح دوم تا بیش از پنج نمره اختلاف وجود دارد. همین عکس‌ها و حرف و حدیث‌های پیرامونی‌اش سبب شد تا ضربه‌ای سنگین به اعتبار نمرات نهایی که در واقع تنها معیار قابل‌اعتماد برای سنجش دانسته‌های دانش‌آموزان است، وارد شود. حالا اما آموزش‌و‌پرورش دست به کار شده تا با انجام یکسری تغییرات، این اعتبار مخدوش شده را بازسازی کند تا آنچه که به‌عنوان سابقه تحصیلی به دست داوطلبان کنکور داده می‌شود عینا همانی باشد که حق‌شان است. 
   
افزایش مصححان 
استفاده از هوش مصنوعی در فرآیند تصحیح برگه‌های امتحانی مدتی است که در محافل غیررسمی چو افتاده ولی استفاده از این فناوری، هم از‌سوی سخنگوی وزارت آموزش‌و‌پرورش و هم توسط رئیس اداره آزمون‌های مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت آموزش‌و‌پرورش تکذیب شده است. بنابراین در تصحیح اوراق با هوش مصنوعی سر‌و‌کار نخواهیم داشت اما در عوض با لشکری از مصححان رو‌به‌رو خواهیم بود که محسن زارعی، رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت آموزش‌و‌پرورش، چگونگی به‌کارگیری این افراد را تشریح کرده است.او به تسنیم می‌گوید: «‌پیش‌بینی کردیم برای خرداد سال آینده، هر مصحح یک سؤال را تصحیح کند. به این ترتیب برگه یک دانش‌آموز را ۳۰ مصحح تصحیح می‌کنند که با این روش حق دانش‌آموز ضایع نمی‌شود.»تضییع حقوق دانش‌آموزان همان نکته‌ای است که بابت آن نگرانی وجود دارد. به‌واسطه نمرات ناعادلانه، هرسال اعتراض‌های زیادی روانه آموزش‌و‌پرورش می‌شود که متعلق است به دانش‌آموزان ناراضی. در این مورد یک آمار قابل توجه نیز وجود دارد که از تحلیل اطلاعات مربوط به امتحانات نهایی خرداد ۱۴۰۲ به‌دست آمده است. بر این اساس، ۱۵درصد داوطلبان امتحانات نهایی به نمرات اعتراض داشته‌اند که پس از تصحیح مجدد، نمرات ۴۹درصد از آنها افزایش یافته است. جالب این‌که طبق اعلام رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت آموزش‌و‌پر‌ورش از ۲۳ میلیون برگه امتحانات نهایی خرداد، ۶۵درصد نمرات بین مصحح اول و دوم از صفر تا یک نمره مغایرت داشته که در ۲۰ درصد اوراق این اختلاف از یک تا دو نمره بوده است. در یک درصد از اوراق نیز میان دو مصحح، بیش از پنج نمره اختلاف وجود داشته است.با توجه به این داده‌های مستند، افزایش مصححان شاید بتواند نمرات امتحانات نهایی را هرچه بیشتر به سمت عدالت و دقت سوق دهد. 
 
تصحیح الکترونیکی
در امتحانات نهایی خرداد امسال، تصحیح اوراق به‌صورت نیمه‌الکترونیکی کلید خورد. در این روش دو مصحح، برگه امتحانی را تصحیح می‌کنند ولی شمارش نمرات به‌عهده سیستم است چون در روش دستی، احتمال خطا در جمع زدن نمرات بالاست.  با این وصف اما قرار نیست امتحانات نهایی خرداد ۱۴۰۳ به تمام الکترونیکی ارتقا یابد زیرا این کار مستلزم تامین امکانات است؛ همان‌گونه که محسن زارعی، رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت وزارت آموزش‌وپرورش به تسنیم توضیح داده است: «‌در تصحیح تمام الکترونیکی، راهنمای تصحیح به عبارت‌های کلیدی تبدیل می‌شود و ماشین می‌تواند برگه‌های امتحانی را تصحیح کند، البته باید امکانات آن تأمین شود و چون این امکانات مهیا نیست، برای امتحانات خرداد ۱۴۰۳ تصحیح تمام ‌الکترونیک نخواهیم داشت.»البته تصحیح نیمه‌الکترونیکی نیز در کشورمان تا‌به‌حال حواشی زیادی داشته به‌طوری‌که یکی از معلمان درگیر در این فرآیند از بی‌رغبتی اغلب افراد خبر می‌دهد و می‌گوید: «چون سرعت انجام کار در تصحیح الکترونیکی پایین است و دستمزدها هم نسبت به قبل تغییری نکرده و بحث خستگی چشم‌ها هنگام تصحیح الکترونیکی و نا‌آشنایی با روش‌ها و برنامه‌های تصحیح نیز مطرح است، استقبال از این روش چندان بالا نیست.»با این‌حال آموزش‌و‌پرورش این‌طور نشان می‌دهد که در مسیر توسعه عدالت در حرکت است، در‌حالی‌که در موضوع نمرات امتحانات نهایی به‌واقع نوعی بی‌عدالتی زیرپوستی در جریان است که به ضعف نظام آموزشی کشور برمی‌گردد؛ موضوعی که فروغ تیموریان، کارشناس مسائل آموزشی در گفت و‌گو با میزان بر آن تاکید می‌کند که می‌تواند حرف ما نیز قلمداد شود:« دانش‌آموزی که در یک منطقه برخوردار، معلم بسیار خوبی داشته با دانش‌آموزی که در مناطق محروم کشور پای درس نومعلمان نشسته، وضعیتی برابر ندارند. پس وقتی نو معلم در کلاس حضور دارد یا به سبب کمبود معلم، افراد دروس غیرمرتبط را تدریس می‌کنند، نمی‌توان از همه دانش‌آموزان یک نوع سؤال در قالب امتحان نهایی پرسید.»