روایت روزهای انتظار

فروزان جاویدی،کارگردان مستند«فرشته رضا»یکی ازقسمت‌های مجموعه پابه ماه، از محصولات سازمان اوج در گفت‌وگو با جام‌جم درباره همراهی با این پروژه توضیح داد: پیش از این با سرکار خانم محور، به‌عنوان تهیه‌کننده مجموعه مستند پا به ماه آشنایی قبلی داشتم. ازقبل قراربرهمکاری مشترک داشتیم اما فرصتش پیش نیامده بود تا این‌که کارگردانی این قسمت از این مجموعه مستند را به بنده پیشنهاد دادند. وقتی با خانواده آقارضا ملاقات کردیم و درجریان داستان‌شان قرارگرفتم، خودم هم به این سوژه علاقه‌مند شدم و این همکاری شکل گرفت. وی درباره سوژه مستند فرشته رضاگفت: آقارضا وفرشته خانم، زوجی هستند که نزدیک به ۳۳ سال بچه‌دار نمی‌شدند وتقریبا انگیزه خودبرای درمان این مشکل راازدست داده بودند.هفت سالی هم بودکه سرپرستی دختری به نام سارا را پذیرفته بودند و حال‌شان هم با هم بسیار خوب بود.ناگهان فرشته‌خانم مریض می‌شودوبه هر دکتری که می‌روند، منشأ بیماری را تشخیص نمی‌دهند. یکی از پزشکان عمل جراحی را تجویز می‌کند و از آنها می‌خواهدبابت این عمل، به سونوگرافی برود. همین‌جا پزشک به او می‌گوید، فرزندی در شکم دارد و این خانواده بسیار تعجب می‌کنند.این مستندساز گفت: درمقطعی از وجود بچه مطلع می‌شوند که سه ماه از بارداری زن گذشته و درواکنش به این خبر، حال این زوج بد می‌شود، چرا که احساس می‌کنندزمانی که بچه می‌خواستند، خدابه آنها فرزندی نداده است وحالا که پا به سن گذاشته‌اند،دوست نداشتند این بچه را نگه دارند. نکته مهم این بود که این زوج،۱۰سال بعد ازشروع یائسگی زن،صاحب فرزند می‌شوند. آن هم به‌صورت کاملا طبیعی و درمان پزشکی. این اتفاق، تلاطمی را در زندگی آرام رضا و فرشته به‌وجود می‌آورد و این مستند روایت عبور از این چالش است.
     
پزشکان گفتند ممکن نیست
جاویدی در ادامه توضیح داد: پزشکی که این زوج به او مراجعه کرده بودند و از پزشکان معروف هم بود، معتقد بود؛ امکان ندارد ۱۰سال ازیائسگی این زن گذشته باشد و به همین دلیل در نسخه نهایی مستند ما اشاره‌ای به این موضوع نکردیم. تنها در دو بخش و به‌صورت کوتاه این موضوع ازطرف فرشته درمستند مطرح می‌شود. دکتر معالج اما تأکید می‌کرد که این موضوع نباید پررنگ شود.کارگردان مستند فرشته رضا،درباره آشنایی با خانواده سوژه این مستند گفت:آشنایی مابا آنها ازطریق یکی از ماماهای بیمارستان بود که شماره یکی از نزدیکان این خانواده را به دست ما رساند. به‌دلیل پیگیری‌ای که برای پیدا کردن آنها داشتیم، کمی دیر به سوژه‌ها رسیدیم و تقریبا روزهای پایان بارداری بود.وی افزود: این خانواده ابتدا گارد بسته‌ای نسبت به گروه فیلمبرداری داشتند اما زمانی که رفتار گرم گروه و اطرافیان را دیدند،ارتباط خوبی با مستند پیدا کردند وهمراه شدند. ازآنجا که خانواده‌ای مذهبی بودند، می‌گفتند می‌خواهید این داستان روایت شود تا تبدیل به نقطه امیدی برای زوج‌های ناامید باشد. به‌خصوص که از نظر پزشکی حتی یک درصد هم امکان بارداری این زوج وجود نداشت. این کارگردان، درباره تأثیر حضور دوربین بر احساسات واقعی این خانواده گفت: مشکل اصلی دوربین نبود، چرا که ارتباط بسیار خوبی با این خانواده داشتیم، مشکل مهم‌تر زمان بود وما زمان بسیار کمی برای تولید داشتیم. ماعملا در دو روز باید این کار را تولید می‌کردیم واین دو روز اوج استرس این خانواده بود. چالش افسردگی مادر، بعد از زایمان هم خیلی اجازه نمی‌داد که ما بیش از این به کاراکترها نزدیک شویم.

انتظارش را نداشتیم
جاویدی درباره شائبه طراحی‌شده بودن برخی لحظات درمستند، مانندسجده شکر پدردر بیمارستان، تأکید کرد: این لحظه به‌خصوص کاملا واقعی اتفاق افتاد. شرایط به‌گونه‌ای بود که حتی پرسنل بیمارستان هم در آن لحظات حال عجیبی داشتند و برخی حتی گریه می‌کردند. اگر دقت کنید، در آن صحنه کادر دوربین خیلی خوب نیست، چرا که ما اصلا انتظار چنین شرایطی را نداشتیم. وی تأکید کرد: از آنجا که ما زمان کمی داشتیم، برخی صحنه‌های مربوط به فضای دونفره این زوج، مانند سکانس آشپزی را به‌صورت بازسازی و در شرایطی گرفتیم که خانه‌شان خلوت نبود.باقی اتفاقات،همه به‌صورت واقعی مقابل دوبین رخ می‌داد.کارگردان درباره سرانجام فرزندخوانده این خانواده بعد از بارداری آنها هم توضیح داد: این خانواده یک دغدغه جدی درباره سارا داشتند. به‌ویژه که این دختر روحیه بسیار حساسی داشت. او نمی‌توانست دربیمارستان حضورداشته باشد وبه همین دلیل در آن لحظات، ما امکان ثبت قاب چهارنفره از این خانواده را نداشتیم اما بعدتر که به شهرشان بازگشتیم، فضای گرمی درخانواده‌شان حاکم بود. درسکانس پایانی هم سارا در کنار مادر و برادرش حضور دارد و هرگز در حاشیه قرار نداشت.
     
انگیزه‌ای برای امیدواری و تلاش
جاویدی درباره تأثیرگذاری مستند فرشته رضا بر فرهنگ فرزندآوری تأکید کرد: این مقوله بسیار پیچیده است اما کارکرد مجموعه پا به ماه روایت هیجانات مربوط به دوران بارداری است. برای فرهنگ فرزندآوری نیاز است درباره چند گام جلوتر هم مستند ساخته شود. احساس می‌کنم، این مستند بیشتر برای خانواده‌هایی است که دغدغه فرزندآوری دارند، ولی هرچه تلاش می‌کنند، موفق نمی‌شوند. فرشته رضا شاید آنها را به ادامه تلاش‌شان امیدوار کند.این مستندسازدرباره فضاسازی‌های احساساتی مستندفرشته رضا، تأکید کرد: بار عاطفی این ماجرا بسیارسنگین بود و مشخصا درروز تولد فرزند، احوال این پدر و مادر، بسیار عجیب بود. مادرش گریه می‌کرد و می‌گفت، امروز باید نوه‌ام به دنیا می‌آمد! پدرش هم با سجده شکر، اشک می‌ریخت. دوست داشتم در مقاطعی فضای احساسی فیلم، سنگین‌تر شود اما درعمل فکرمی‌کنم این اتفاق نیفتاده است. تمایل داشتم خیلی بیشتر از این، احساسات مخاطب با این روایت درگیر شود.

من هم مادر شدم
جاویدی گفت:وقتی درگیر ساخت فرشته رضا بودم به لطف خدا و دعای این خانواده من هم باردار شدم، چون سال‌ها بود که درگیر مسأله نازایی بودم. درواقع۱۱سال بود که ازدواج کرده بودم امابچه‌دار نمی‌شدم؛ یادم است وقتی با سوژه فیلم یعنی خانم فرشته برای زایمانش در اتاق عمل بودیم، خیلی برایم دعا کرد. او حتی بعد از زایمان و در حالت نیمه‌هوش به من گفت من از خدا خواستم که تو هم روزی مادر شوی، چندی بعد وقتی درگیر پروسه تدوین بودیم من باردار شدم و بعدا به آنها گفتم از دعای شما این اتفاق خوب برایم افتاد. من این موضوع را از دعای خیر این خانواده می‌دانم.