هفت سال رنج اسارت

این مستند از تولیدات گروه مستند شبکه افق سیما با  مشارکت معاونت هنری و امور سینمایی اداره‌ کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس خراسان جنوبی است. «هفت سال اینجا» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی سیدمصطفی سید‌الحسینی در دو بخش بهترین کارگردانی فیلم‌های نیمه‌بلند و بهترین نویسنده گفتار متن، نامزد دریافت جایزه در جشنواره سینماحقیقت شد و در نهایت در بخش بهترین کارگردانی فیلم‌های نیمه‌بلند، تندیس فیروزه‌ای جشنواره را دریافت کرد. در گفت‌وگو با سیدالحسینی، کارگردان این مستند درباره روند شکل‌گیری سوژه متفاوت آن و دیگر جرئیات پرسیدیم. سیدالحسینی در گفت‌وگو با «جام‌‍‌جم» درباره روند شکل‌گیری این اثر توضیح می‌دهد: سال۹۴ درحاشیه کار تاریخ شفاهی حوزه هنری خراسان جنوبی که در مورد عملیات خیبر انجام می‌گرفت این سوژه مطرح شد. چون شخصیت اصلی مستند از اسرای عملیات خیبر است. آن موقع کار کوتاهی به نام مجنون ساختم که روایت دو نفر از اسرای عملیات خیبر بود. چندسال گذشته وهمیشه ذهنم درگیر این موضوع بود. با خودم فکر می‌کردم که این سوژه پتانسیل بیشتری دارد و باید یک کار مجزا و با پرداخت بیشتری درباره‌اش ساخته شود. از حدود سه سال پیش به صورت جدی درگیرش شدیم؛ کار پژوهشش کامل انجام شد و یک تا یک و نیم سال کار پیش‌تولید و تولیدش طول کشید تا به سرانجام رسید. 
     
نگاه به دفاع مقدس از زاویه‌ای تازه
از این کارگردان می‌پرسیم چه وجهی از این روایت برایش جذاب‌تر بود و او پاسخ می‌دهد: اگر نگاهی به روایت زندگی این شخصیت بیندازید، مشخص است که چقدر جای کار دارد. یک عراقی در جنگ هشت ساله اسیر عراقی‌ها شده است. وقتی کسی این را می‌شنود برایش سوال پیش می‌آید که چطور ممکن است؟ علاوه بر این به طور کلی روایت هشت سال جنگ تحمیلی و دفاع مقدس برایم خیلی مهم و جذاب است. وی ادامه می‌دهد: وقتی روایت‌ها درباره یک سوژه از یک نگاه باشد، تکراری به نظر می‌رسد. به همین خاطر است که در مورد دفاع مقدس وقتی حرف زده می‌شود، نکات مشخصی به ذهن خیلی‌ها می‌رسد. حتی ممکن است عده‌ای بگویند چقدر درباره دفاع مقدس صحبت می‌شود؟! ولی اگر از منظرهای مختلف به دفاع مقدس نگاه کنیم روایت کامل‌تری شکل می‌گیرد و جذاب‌تر هم هست. روایت اسارت، خودش یک زاویه نگاه است. ما با یک عراقی مواجهیم که برای ایران کار شناسایی اطلاعات عملیات انجام می‌دهد و در یکی از عملیات‌های ایران علیه رژیم بعث، اسیر عراقی‌ها می‌شود. این اتفاق به لحاظ قصه خیلی دراماتیک و به لحاظ تاریخی روایت جدیدی از دفاع مقدس است. در واقع زاویه دید جدیدی به روایت عملیات‌ها و اسارت‌هاست.این تهیه‌کننده و کارگردان درباره سرنوشت این شخصیت بیان می‌کند: این شخص سرنوشت غم‌انگیزی دارد. سال ۶۹ که اسرا آزاد شدند و به ایران آمدند تا زمان سقوط صدام در سال ۸۳، در ایران حضور داشت  و بعد از آن به عراق برمی‌گردد. بعد از آزادی‌اش آن طور که باید و شاید از ایشان یاد نشد. زمانی که به عراق برمی‌گردد ایشان را با درجه ستوان دومی راهی راهنمایی و رانندگی شهر العماره می‌کنند و الآن درجه عمید یک دارند و مدیریت راهنمایی و رانندگی شرق العماره با ایشان است. ایشان به شدت عاشق جمهوری اسلامی و انقلاب است و جزو افتخارات خودش می‌داند که توانسته مدتی زیر این پرچم خدمت و فعالیت کند. 
     
مردی در غبار
سیدالحسینی درمورد شیوه روایت مستند هم عنوان می‌کند: به صورت داکیو درام به این موضوع پرداختیم. یک مستند داستانی است که در آن مصاحبه نداریم. به صورت منولوگ سه راوی اول شخص داریم که یکی از این راوی‌ها از زبان کاراکتر اصلی است و دو راوی دیگر داریم که به فراخور قصه وارد و خارج می‌شوند. تمام تلاش‌مان را کردیم قصه‌گو باشیم. قصه‌ای را تعریف کنیم که دراماتیک باشد و در اوج و فرودهای روایت به کاراکترمان بپردازیم. بازسازی داشتیم و در بازسازی از میزانسن تئاتر استفاده کردیم و به هیچ عنوان مصاحبه‌ای در داخل این فیلم نیست. در حقیقت به صورت مستقیم با خود شخصیت صحبت نکردیم. البته با ایشان ملاقات داشتیم. از سال ۹۴ ایشان را می‌شناسم و خودم دو مصاحبه کامل با او داشتم که یکی در سال ۹۴ و دیگری در یکی دو سال اخیر بود. به عراق رفتم و از ایشان فیلمبرداری کردم. به خاطر این که می‌خواستیم قصه بگوییم و بیان ایشان، بیان شیوایی نبود؛ از یک راوی استفاده کردیم که قصه را بگوید. 

لزوم پرداخت مستند به دفاع مقدس
این مستند در سینما حقیقت جایزه بهترین کارگردانی را گرفت. سیدالحسینی درباره شرکت در جشنواره مستند تلویزیونی هم عنوان می‌کند: قرار است سال بعد بفرستیم؛ چون اگر به مستند تلویزیونی می‌فرستادیم به سینما حقیقت راه پیدا نمی‌کرد. معمولا کارهایی که ساخته می‌شود و به موفقیتی می‌رسند، اسم تهیه‌کننده و کارگردان هست که دیده می‌شود؛ ولی در ساخت یک اثر، یک تیم هست که هرکدام‌شان بخشی از کار را انجام دادند و اگر اثری موفق بوده، حاصل کار تیمی است. تک تک عوامل در ساخت این اثر نقش به‌سزایی داشتند و بسیار دلسوزانه عمل‌کردند. با این که حوزه دفاع مقدس قصه‌های دراماتیک دارد و خیلی جذاب است، اما این دغدغه چندان در مراکز مستندسازی نیست؛ یعنی خیلی سخت می‌شود یک طرح دفاع مقدسی را تصویب کرد. در یک دهه اخیر خیلی در مورد دفاع مقدس حداقل در حوزه مستند کار نشده است. کلی قصه جذاب داریم که می‌تواند ساخته شود. دفاع مقدس هشت سال ازتاریخ کشور است وزمان زیادی هم از آن نگذشته، پس باید خیلی بهتر به آن پرداخته شود.