همه صداهای 2 بازیگر

براندو سال 1924 در آمریکا متولد شد. پس از یک سال آموزش، بازیگری را با تئاتر آغاز کرد و 3 سال بعد با نمایش اتوبوسی به نام هوس مشهور شد. بازیگری در سینما را با فیلم مردان آغاز کرد و خیلی زود به شهرت رسید. او پیش از انقلاب در ایران بازیگر بسیار معروفی بود و بسیاری از فیلم‌هایش دوبله و در سینماها نمایش داده شد. اولین فیلم دوبله شده او مشخص نیست، زیرا تعدادی از فیلم‌ها در ایتالیا دوبله شد و اطلاعات فیلم‌های کار شده در ایران اکنون بندرت موجود است چه برسد به آن فیلم‌ها. چنگیز جلیلوند که در بسیاری از فیلم‌های براندو دوبلور وی بوده اولین گویندگی‌اش به جای این بازیگر را سربازهای یک چشم ـ محصول 1960ـ ذکر کرده که بعید است درست باشد، زیرا آن زمان فیلم‌های معروف خارجی همزمان با اکران در آمریکا و اروپا یا با فاصله‌ای کم در ایران نمایش داده می‌شد و جلیلوند در فیلم‌های معروف اتوبوسی به‌نام هوس (1952)‌ و زنده‌باد زاپاتا و در بارانداز (1953 و 1954)‌ به جای براندو گویندگی کرده و این فیلم‌ها فقط یک بار دوبله شده‌اند. در هر صورت جلیلوند با صدای مستحکم و توانایی‌های خاص خودش بخوبی به جای این بازیگر صحبت کرد و دوبله‌های شاخصی پدید آورد که علاوه بر فیلم‌های ذکر شده می‌توان به دزیره ـ در نقش ناپلئون بناپارت ـ اشاره کرد. پیش از جلیلوند، منصور متینی در فیلم شیرهای جوان و منوچهر زمانی در فیلم سایونارا به جای براندو صحبت کرده بودند. نکته جالب این‌که شیرهای جوان به گفته جلیلوند اولین نقش جدی او در دوبله است که در آن به جای ماکسیمیلیان شل صحبت کرد و بعدها در دوبله دوم همین فیلم هم به جای براندو و هم به جای شل گویندگی کرد. منوچهر اسماعیلی نیز در چند فیلم از جمله در جولیوس سزار به جای براندو صحبت کرد که بدرستی مشخص نیست پیش از اولین گویندگی جلیلوند بوده یا پس از آن.

از میان فیلم‌های معروف براندو، پدرخوانده تنها فیلمی است که جلیلوند و دوبلورهای دیگر براندو به جای وی صحبت نکرده‌اند. در این فیلم محمود نوربخش به جای براندو در نقش رئیس مسن تشکیلات مافیا گویندگی کرد، زیرا نمایندگان شرکت سازنده فیلم نمی‌خواستند دوبله این نقش، نشانه‌ای از براندوهای قبلی داشته باشد. این دوبله معروف، اولین و آخرین گویندگی محمود نوربخش به جای براندو بود. در دوبله ویدئویی پدرخوانده، ایرج ناظریان به جای براندو صحبت کرد.

در 3 دهه اخیر نیز این گویندگان به جای براندو صحبت کرده‌اند: عطاالله کاملی (دوبله اول اینک آخرالزمان)، حسین عرفانی (دست‌کم در دوبله ویدئویی شورش در کشتی بونتی)، حمیدرضا آشتیانی‌پور (در فیلم مردان) و بهرام زند (در فیلم نوآموز و دوبله دوم اینک آخرالزمان). جلیلوند نیز پس از بازگشت به ایران دست‌کم در فیلم امتیاز به جای این بازیگر معروف گویندگی کرد.

براندو نقش‌های متنوعی بازی کرد، از زاپاتا تا ناپلئون و رئیس مافیا و صدای جلیلوند مناسب همه آنها بوده است. صدای اسماعیلی نیز با این بازیگر و نقش‌هایش تناسب داشته است.

رابرت دنیرو از نظر دوبله شباهت‌هایی با براندو دارد. او که متولد 1943 است در خانواده‌ای هنری رشد کرد. پس از تحصیل در هنرستان به رشته بازیگری پرداخت و کارش در سینما را با نقش‌هایی کوتاه آغاز کرد و پس از حدود یک دهه با قسمت دوم پدرخوانده و فیلم‌های اسکورسیزی به شهرت رسید.

ظاهرا راننده تاکسی اولین فیلم دوبله شده وی در ایران است. در این فیلم و فیلم‌های نیویورک نیویورک و آخرین قارون، خسرو خسروشاهی به جای دنیرو صحبت کرد که صدایش هیچ تناسبی با چهره این بازیگر ندارد. ایرج ناظریان هم در شکارچی گوزن به جای دنیرو گویندگی کرد که صدای بم و زیبایش با چهره دنیرو تناسب بیشتری داشت.

پس از این فیلم‌ها تا اوایل دهه 80 دیگر هیچ فیلمی از دنیرو دوبله نشد. با رونق دوباره شبکه نمایش خانگی و نمایش فیلم‌های خارجی در سینماها و با تولید برنامه سینما یک بتدریج چند فیلم دنیرو دوبله و پخش شد. در این فیلم‌ها، افراد مختلفی به جای دنیرو صحبت کردند. از جمله منوچهر اسماعیلی در سلطان کمدی، مخمصه و تسویه حساب (نام اصلی، خوابگردها)‌، خسرو شایگان در دوبله‌های اول سگ را بجنبان و رونین و حسین عرفانی در شهرک پلیس؛ اما رقابت اصلی بین بهرام زند و چنگیز جلیلوند شکل گرفت و این دو نفر هر کدام در بیش از 10 فیلم به جای دنیرو صحبت کردند. رونین، تسخیرناپذیران، ما فرشته نیستیم و تنگه وحشت مهم‌ترین آثاری هستند که زند در آنها گویندگی کرده است. نامحدود، جدیدترین گویندگی او به جای دنیرو است. مهم‌ترین فیلم‌هایی که جلیلوند در آنها صحبت کرد، اینها بودند: مخمصه (دوبله اول)‌، اتاق ماروین، روزی روزگاری در آمریکا و رونین (دوبله سوم)‌. در این فاصله سعید مظفری نیز در فیلم طبل را آهسته بزن، به جای دنیرو صحبت کرد، اما صدای کنونی جلیلوند اصلا مناسب این بازیگر نیست. نکته جالب این است که دوبله‌های جلیلوند فقط برای موسسه قرن 21 بوده که تعداد زیادی از آنها انتخاب مدیر دوبلاژ نبوده و دوبله‌های زند هم در تلویزیون و هم در شبکه نمایش خانگی صورت گرفته است. به گفته یکی از بزرگان در عصر طلایی دوبله ـ دوران شکوفایی دوبلاژ در ایران ـ مدیران دوبلاژ معتقد بودند بازیگران مطرح فیلم‌ها را باید با صدای ثابت دوبلورهای شاخص دوبله کرد تا ارتباط بین فیلم و تماشاگر بخوبی برقرار شود و دوبله از یک صداگذاری ساده فراتر رود. امیدواریم مدیر دوبلاژهای کنونی نیز به این نکته بسیار مهم توجه کنند.